Osmanlı hekimlerinin sağlıklı yaşam konusunda üzerinde durduk­ları, önemli gördükleri konulardan birisi de spordur. Osmanlı tıbbında ve kitaplarında bu konu; “Hareket ve Sükun” başlığı altında işle­nir.

Sükun Ne Demektir?

Hareket etmek hem bedenin, hem organların hem de nefsin ha­reketidir. Sükun ise hareketsizlik yani tam bir istirahat halidir. Sükun, hiç hareket etmeden oturmak, yatmaktır ki bu halde sinirler ve be­den dinlenir, hıltlar oturur, akıl tazelenir ve bedenin kuvveti toplanır.

Bedenin mutlak sükunu ise bedende hiçbir hareket olmamasıdır; hareket etmek gerektiği zaman bile hareket etmemektir. Bu istenme­yen bir durumdur. Uzun süreli hareketsizlik bedene ve sinirlere gev­şeklik verir, aklı köreltir, vücutta tıkanıklıklar yapar, gıdalar sindirilemez, iştah olmaz ve daha birçok rahatsızlıklar belirir.

Hareket etmek de ikiye ayrılır; Cüzi yani ufak bir bölgenin hare­keti ve Külli yani bütünün hareketi. Cüzi hareketler herhangi bir or­ganın hareketidir ki bir organ hareket eder; diğerleri etmez. Dilin ha­reketi gibi. Sadece konuşulduğu zaman dil hareket eder diğer organ­lar hareket etmez. Bu hareketin o organa faydası vardır.

Elin hare­ketinde elin sinirleri, damarları, kemikleri hareket eder. Böylece elde zararlı ve lüzumsuz madde kalmaz.

Dilin hareketinde de böyledir ve oradaki zararlı maddeler uzaklaşır; o organ bundan fayda görür. An­cak bu hareket uzun süreli ve yorucu olmamalıdır. Yorucu hareket et­mek vücut ısısını arttırır, mizacı soğutur ve kurutur. Bir organın veya vücudun uzun süre ve sert hareketi faydalı olmaktan çıkar; zararlı ol­maya başlar.

Bir misal olarak gözün hareketi verilir. Bir kişinin kısa bir müddet gayet ufak, ince nesnelere bakması gözü netleştirir, kuvvetini arttırır ve sinirlerini kuvvetlendirir. Ancak uzun zaman ve ısrarla bu ufak nesnelere bakmaya devam edilirse ve özellikle tok karnına böyle ba­kılırsa gözün kuvvetini zayıflatır, tıkanıklıklar ve baş ağrısı yapar.

Aç karnına bu nesnelere bakmaya devam edilirse ise göz sinirlerini zayıf­latır, gözde kararma hissedilir ve göz yaşarması olur.

Hareketin belli amaçlarla yapılması riyazet yani spordur. Spor tüm bedenle veya bedenin parçalarıyla yapılır. Koşmak, güreşmek, atla­mak ve ata binmek tüm bedenin sporudur.